SUDAN (AA) - ADEL EL FADOL - Sudan'ın Nil kıyısındaki Atbara ve Port Sudan gibi kentlerinde ekmek, yakıt, tüp gibi temel ihtiyaçlarda yaşanan sıkıntılar nedeniyle başlayan protestolar, halkın katlanan öfkesiyle birlikte hızla ülkenin diğer kentlerine de yayıldı.
Afrika ve Ortadoğu'nun kavuşma noktasında yer alan, kıtanın 3. büyük ülkesi Sudan'ın çeşitli kentlerinde, 19 Aralık'ta hayat şartları ve zamları protesto etmek için gösteriler başladı.
Ülkenin Nil Nehri eyaletine bağlı Atbara ve Port Sudan gibi kentlerinde fiyat artışları ile başlayan protestolar adeta önüne kattığı her şeyi yutan bir tsunami gibi 18 vilayetten oluşan Sudan'ın 13 vilayetindeki 17 şehre yayıldı.
Muhalefetin birleşerek halkı hükümete karşı harekete geçirmesi, Devlet Başkanı Ömer el-Beşir'e 29 yıllık iktidarının en zor günlerini yaşatıyor.
Ekmek fiyatlarındaki artış sonrası başladığı için "ekmek protestoları" olarak da adlandırılan gösteriler bir haftadır yayılarak devam ediyor.
Eylemciler doların aşırı yükselmesi nedeniyle ekmek, yakıt, tüp gibi ürünlerde görülen aşırı fiyat artışı ve ekonomik krizi protesto ediyor.
Rejimin düşmesini de içeren bir dizi taleplerin dillendirildiği gösterilerde, güvenlik güçlerinin müdahaleleri sonucu, hükümet kaynaklarına göre 8, muhalefete göre ise 22 kişi hayatını kaybetti.
- Ekmek protestosundan devrim talebine
Atbara ve Port Sudan gibi kentlerde geçen çarşamba günü başlayan ve perşembe günü başkent Hartum'a sıçrayan gösterilerde eylemciler, dolar kurunun aşırı yükselmesi nedeniyle ekmek, yakıt, tüp gibi ürünlerde görülen fiyat artışını ve ekonomik krizi protesto ediyordu.
Ancak hızla ülke geneline yayılan protestolarda, göstericilerin talepleri de evrilerek yeni bir şekil aldı.
Göstericiler, "rejimin devrilmesi" yönünde sloganlar atmaya başladı. Beyaz Nil vilayetine bağlı Rabak kentinde ise göstericiler iktidardaki Ulusal Kongre Partisi'nin merkezini ateşe verdi.
Sudan devlet televizyonu, Eğitim Bakanlığının talimatıyla başkent Hartum'da pazar gününden başlamak üzere tüm okullarda eğitime "süresiz" ara verildiğini duyurdu.
Gösteriler nedeniyle, Beyaz Nil, Dangola, Gadarif, Kuzey Kurdufan ve Atbara'da OHAL ilan edildi.
Beyaz Nil'deki yerel hükümetten yapılan açıklamada, OHAL ilan edilen vilayette ikinci bir emre kadar 18.00 ile 06.00 saatleri arasında sokağa çıkma yasağı ilan edildiği bildirildi.
Açıklamada ayrıca yüksek öğretim dahil bütün okullardaki eğitim ve öğretime ara verildiği duyuruldu.
sudan Hükümet Sözcüsü Cuma Bişara Aro da benzer şekilde cuma günü yaptığı açıklamada, hükümetin "sabotaj eylemlerine taviz vermeyeceğini" belirtti.
- Beşir'den "ekonomik reform" sözü
Sudan Devlet Başkanı Beşir, pazartesi günü ülkede ekonomik sorunlar nedeniyle başlayan gösterilere ilişkin yaptığı ilk açıklamasında, "halka onurlu bir yaşam sağlayacak ekonomik reformlar yapılacağı" sözü verdi.
Halka "söylentilere ve yılgınlık yaratan haberlere itibar etmemeleri" çağrısında bulunan Beşir, gösterilere müdahale konusunda "güvenlik güçlerinin çabalarından" övgüyle bahsetti.
Vaatlerinin sokakları yatıştırmada yetersiz kalması üzerine Beşir, dünkü açıklamasında "bazı hainler, ajanlar, paralı askerler ve provokatörleri ülkede tahribat yapmak için halkın geçim sıkıntısını istismar etmekle" suçladı.
- Muhalefete "iktidarla anlaştıkları" suçlaması
Muhalefetteki "Nida Sudan" ittifakının hükümete müzakere teklif etmesi üzerine, sokaktaki göstericilerden muhalefete "hükümetle gizli anlaşma yaptığı" suçlaması yöneltildi.
Nida Tunus İttifakı Başkanı Sadık el-Mehdi ise hükümetle anlaştığı iddialarını reddederek, kendilerinin "yeni bir rejim istediğinde" ısrar etti.
Devlet başkanlığına "Sudan'ı felaket çukuruna düşmekten kurtaracak bir geçiş hükümetini öngören bir nota göndereceğini" belirten Mehdi, tüm muhalefet partilerini bu notaya katılımcı ve imzacı olmaya çağırdı.
Mehdi ayrıca Beşir'in ya notayı kabul edeceği ya da kontrolsüz toplumsal ayaklanmayla yüzleşmek zorunda kalacağını söyleyerek, lidersiz sokak hareketlerine muhalefetin liderlik etmesi gerektiğini ifade etti.
Diğer taraftan "Komünist Parti" ve "Arap Baası" gibi partilerin de içinde olduğu gruplar ise rejim değişikliği talebinde ısrarcı olduğunun ve gösterileri desteklediğinin altını çizerken, ülke genelinde genel grev ve sivil başkaldırı çağrısı yaptı.
Sokaktaki göstericilerse muhalefete şüpheyle yaklaşılıyor. Muhalefetin bir kısmı "rejimle anlaşmakla" itham edilirken, bir kısmı da "gösterileri siyasi nüfuzunu güçlendirmek için kullanmakla" suçlanıyor.
- "Gösteriler herkesin boyunu aştı"
Uzmanlar, her gün yeni bir eyalete veya şehre sıçrayan gösterilerin, hükümet ve muhalefetin kontrolünden çıktığı değerlendirmesini yaparak, ekonomik taleplerle sokağa inen göstericilerin taleplerini "rejimin devrilmesi" sloganlarıyla zirveye çıkardıkları görüşünü paylaştı.
Eski Sudan Devlet Başkanı adayı ve yazar Abdullah Ali İbrahim, sosyal medya hesabı üzerinden yayınladığı makalesinde, Sudan'ın askeri darbelerle dolu tarihine işaret ederek "Göstericiler rejim değişikliği üzerinde iyice fikir yürütmeli. Sonunda meyve yemek için ağacı sallayanlara dönmemeliler." tavsiyesinde bulundu.
Öte yandan Sudanlı gazeteci Macid Muhammed Ali ise AA muhabirine yaptığı açıklamada, "protestoların asıl yöneticilerinin hükümet veya muhalefet değil gösterilerde yer alan kitleler olduğunu" söyledi.
Sudan'daki göstericilerin herkesin planının dışında ilerlediğini kaydeden Ali, "Yakın zamana kadar, Sudan dosyası, Washington, Paris, Berlin masasında tartışılıyordu. Ancak şimdi kontrol göstericilerde." ifadelerini kullandı.
Protestoların sürekliliğine ve ülke içinde hızla bölgeden bölgeye sıçradığına işaret eden Ali, "Bu durum, gösterilerin hükümet veya muhalefetin kontrolünün ötesinde gerçekleştiğini ortaya koyuyor." dedi.
- "Ordu, ülke yönetimi etrafında kenetlendi"
Sudan ordusu ise gösteriler devam ederken yönetime destek açıklaması yaptı.
Darbe söylentilerinin ardından ordudan yapılan yazılı açıklamada, "ordunun ülke yönetimi etrafında kenetlendiği" belirtildi ve halkın kazanımları, güvenliği, malı ve canını koruma konusunda kararlılık vurgusu yapıldı.
Silahlı kuvvetler, polis, acil destek ve istihbaratın tek ve uyumlu bir sistem içinde hareket ettiği kaydedilen açıklamada, ordunun Savunma Bakanlığınca ülkedeki güncel olaylar hakkında kapsamlı şekilde bilgilendirildiği ifade edildi.
